Gelderse Vallei

Deze gemeenten zitten door stikstof met handen in het haar

2 juli 2023, 08:01 • 3 minuten leestijd

De Gelderse Vallei met op de achtergrond De Veluwe.

BARNEVELD - Grote zorgen in Ede en Barneveld: beide gemeenten kunnen de veranderingen die in de landbouw nodig zijn om de uitstoot van stikstof naar beneden te schroeven amper tot niet aan. In de gemeenten zijn zo'n beetje alle boeren - ruim 1100 - piekbelaster. Dat is ruim één derde van het totale aantal in Nederland. Alle bedrijven die stoppen, verplaatsen of innoveren, moeten langs het gemeenteloket om hun vergunning te laten aanpassen. Dat levert enorm veel werk op en kost miljoenen.

"Ik ben enorm geschrokken dat er zoveel piekbelasters in onze gemeente zitten", vertelt de Edese wethouder Jan Pieter van der Schans. "Het gaat om zo'n 650 boeren en nee, ik kan ze niet allemaal op alle mogelijke manieren ondersteunen. Daarover zullen we goed in gesprek moeten. Waar is de nood het hoogst? Waar moet het hardste gewerkt worden? Wie komt als eerste aan de beurt? Dat proberen we als gemeente zo goed mogelijk te doen."

Even verderop, in Barneveld, klinkt eenzelfde geluid. In die gemeente zitten ruim 500 piekbelasters, weet wethouder Bennie Wijnne. "Er gaat maandag een regeling open voor boeren die willen stoppen. In het najaar komt er waarschijnlijk een regeling voor boeren die willen blijven door te innoveren of verplaatsen. Een stopper wil een bestemmingsplanwijziging omdat hij moet slopen en een andere bestemming voor z'n erf nodig heeft", legt Wijnne uit. "Ook iemand die wil doorgaan, heeft misschien een andere vergunning nodig, omdat ze maatregelen treffen of iets bij bouwen. Hoe dan ook komen ze bij ons aan het loket om dingen te regelen."

De Barneveldse wethouder noemt de uitdaging waar de gemeente voor staat 'complex en omvangrijk'. "Ik heb de gemeenteraad gevraagd om 3.4 miljoen euro voor de komende drie jaar, zodat we mensen daarop kunnen inzetten. Het gaat namelijk niet alleen om de veranderingen in de agrarische sector, maar ook op het gebied van water en natuur." Ook Ede geeft miljoenen uit aan boeren, water en natuur. Beide gemeenten hopen het geld grotendeels terug te krijgen van het Rijk.

Ondanks de grote uitdaging willen Barneveld en Ede de regie wel zelf in handen houden. Wijnne: "Het is ons gebied en wij staan als gemeente het dichtst bij de agrarische sector. Boeren zijn onderdeel van onze economie." Van der Schans deelt die mening: "Iedere boer die wil stoppen of door wil, moet kunnen vertrouwen op een goede lokale overheid waar hij wat aan heeft. Wij kennen ze het best."

Beide wethouders benadrukken dat de staat van de natuur belangrijk is, maar spreken nog wel een andere zorg uit. Nu alle boeren de mogelijkheid wordt geboden te stoppen, kan dat in theorie betekenen dat er geen boer in dit deel van de Gelderse Vallei overblijft. "Het gaat om de leefomgeving in het landelijk gebied", zegt Van der Schans. "Daar hebben we een sterke agrarische sector voor nodig. De klus is groter om nog genoeg boerenbedrijven over te houden dan of we wel genoeg stikstof reduceren in de gemeente. Ik denk dat het hard werken is om een een sterke, zelfbewuste en duurzame agrarische sector over te houden."

Barneveld en Ede hopen vooral op tijd. "Je moet mensen tijd gunnen om een verandering door te maken. Dit is niet in april klaar", zegt Wijnne. "Mensen hebben tijd nodig om na te denken over hun toekomst. Vooral bij degene die door willen, spreek je over een proces van een jaar of tien." Van der Schans: "Zonder tijd is het amper te doen."

Het ministerie van Landbouw laat weten de problemen en uitdagingen van Ede en Barneveld te kennen en zegt de twee gemeenten te gaan helpen.

Piekbelasters in de Gelderse Vallei

Ede en Barneveld liggen in de Gelderse Vallei, een gebied waar de stikstofuitstoot met bijna zestig procent naar beneden moet. Dat zoveel boeren in de twee gemeenten nu zijn aangemerkt als piekbelaster, komt omdat het grootste natuurgebied van Nederland, de Veluwe, op steenworp afstand ligt. De uitstoot van de bedrijven komt veelal daar terecht. Omdat uit onderzoek blijkt dat het niet goed gaat met de Veluwse natuur moet de uitstoot in de Gelderse Vallei drastisch naar beneden. Door het uitkopen, laten innoveren of verplaatsen van de piekbelasters - boeren met grote uitstoot die neerkomt in natuur - hoopt het kabinet dat het natuurgebied herstelt.