Door maatregelen voor natte voeten groeit hoogveen weer aan in Korenburgerveen

Westendorp is boswachter bij Natuurmonumenten en heeft hart voor dit bijzondere stukje Gelderland. Het Korenburgerveen is een uniek gebied in Europa, mede vanwege de randzone die als natuurlijke buffer dient. Het is een hoogveengebied met vennen, vochtige graslanden en moerasbos.

Om een beetje te begrijpen waarom Westendorp zich zo inzet voor dit gebied, een klein stukje geschiedenis. Ongeveer tienduizend jaar geleden - na de laatste ijstijd - ontstaat Het Korenburgerveen. Het wordt in die periode warmer en vochtiger en in de lagere delen krijgt veenmos de kans om te groeien.

Veenmos bestaat voor 90 procent uit water en heeft geen wortels. Aan de onderkant sterft het mos, maar aan de bovenkant blijft het mos groeien en groeien. Daardoor kan er in een periode van vele honderden jaren een metersdikke veenlaag ontstaan: een hoogveengebied.

Aan het begin van de vorige eeuw begint het droger en droger te worden. Aan het begin van de 20ste eeuw komt een deel in handen van een ontginningsmaatschappij die probeert het gebied om te vormen tot landbouwgebied en daarvoor ontginningsloten aanlegt. De ontginning blijkt geen succes.

Natuurmonumenten ziet de waarde van het gebied en koopt het terrein ruim een eeuw geleden. In de jaren die volgen blijft het landschap het moeilijk hebben. Zo worden in de tijd van ruilverkaveling op het boerenland tal van sloten gegraven om het regenwater zo snel mogelijk af te voeren en dat is funest voor het hoogveen. Groot herstel is nodig.

Het kenmerk van een hoogveengebied is dat het een door regenwater gevoed systeem is en dus dat het water nodig heeft. "Het is gebaat bij natte voeten", lacht Westendorp. Deze zomer en herfst zijn wat dat betreft uniek. "Dit is ongekend", zegt Westendorp. "We hebben nu echt op heel veel plekken water in het gebied staan en dat laat zien dat de uitgevoerde herstelmaatregelen functioneren."

De droge zomers van de afgelopen jaren zijn echter een grote vijand voor de natuur en het hoogveengebied in het bijzonder. "Het regenwater moet je zo lang mogelijk in het gebied houden, anders verdroogt het. De afgelopen jaren hebben we kunnen zien dat er dan grote nadelige effecten zijn."

Er zijn daarom sinds het jaar 2000 tal van maatregelen genomen op het gebied van de waterhuishouding. Zo zijn sloten gedempt en damwanden en dijken aangelegd. "Op die manier wordt regenwater vastgehouden en kan het infiltreren in het gebied. Daarnaast is in de randzone van het veengebied de voedselrijke toplaag verwijderd. Enerzijds om zo de toestroom van voedselrijk water tot het gebied te voorkomen en er zich tevens een schralere vegetatie kan ontwikkelen."

En die herstelwerkzaamheden hebben succes: "Het is nu zelfs zo dat het hoogveen weer aangroeit". Als je door het gebied loopt kun je je niet meer voorstellen dat er een paar jaar geleden nog grote graafmachines hebben gestaan. Het is inmiddels namelijk één groene deken met daarin gekleurde accenten, of sieraden zoals de boswachter ze noemt.

Westendorp wijst ze op de knieën aan: "De Parnassia, de Kleine Zonnedauw, dat is overigens een vleesetende plant. En waar ik heel blij van wordt is deze." Hij wijst een groene steel met daarop een paarse bol aan. "Dat is de Blauwe Knoop, dat is echt een sieraad in de natuur."

Ook de afgelopen weken is er volop gewerkt in het gebied. Zo is in de oostelijke randzone nog op een aantal plekken de voedselrijke bovenlaag afgegraven. Het natuurgebied nodigt ook uit voor wandelingen. Je kunt het hoogveengebied lang niet overal in, maar er loopt een vernieuwd vlonderpad door een deel van het gebied.

Het bestaande houten vlonderpad verkeerde in slechte staat en is vervangen door een breder en langer kunststof vlonderpad. "Omdat het gebied vanwege de maatregelen natter is en sommige delen daardoor moeilijker toegankelijk zullen worden, kunnen bezoekers dankzij het vlonderpad het gebied blijven beleven”. Begin volgend jaar wordt begonnen met het herstellen en vervangen van de damwand.

Toch is het niet genoeg, want stikstof is een dreiging voor het gebied: "Wij kunnen daar zelf niet zoveel aan doen. De bal ligt daarvoor bij de overheid", zegt Westendorp. "De soorten die hier leven, zijn typische hoogveensoorten en zeldzaamheden. En dan kun je zeggen 'jammer dan, dan zijn we ze kwijt'. Maar we zijn al zoveel kwijtgeraakt. Wij zetten ons er daarom voor in om dit soort gebieden in stand te houden en waar mogelijk te verbeteren."

[lees ook:Achterhoekse natuur heeft het zwaar; soorten verdwijnen of dreigen te verdwijnen]